Universo Olivetti, comunità come utopia concreta è il titolo di una mostra ospitata dal 24 marzo all’11 maggio presso l’Istituto Italiano di Cultura di Atene. Realizzata dal Ministero degli Affari Esteri e della Cooperazione Internazionale, e organizzata in collaborazione con Fondazione Olivetti, MAXXI – Museo delle Arti del XXI secolo, Università dell’Attica Occidentale e Citylab, porta in Grecia la realtà della visione pioneristica di Adriano Olivetti, raccontando i grandi temi e la cultura alla base dell’impresa olivettiana, restituendone tutto lo spessore etico e la grande attualità, attraverso una serie di oggetti e di materiali d’archivio.
L’esposizone, a cura di Pippo Ciorra, Francesca Limana e Matilde Trevisani, racconta il progetto olivettiano in tutti i suoi aspetti, dimensioni e complessità, attraverso quattro sezioni tematiche: Fabbrica, Cultura e Immagine, Città e Politica, Società.
Una galleria di grafiche, documenti d’archivio, riproduzioni e rivisitazioni fotografiche, invita a tornare a ragionare sulla stringente attualità di una figura come quella di Adriano Olivetti. La mostra permette quindi al pubblico di accedere ai grandi temi che ruotano attorno all’impresa olivettiana: il progetto industriale, l’attenzione al territorio, i servizi culturali, il welfare, la responsabilità sociale e la pianificazione
urbanistica; un modello di azione imprenditoriale che appare ancora oggi, sotto ogni punto di vista, avanguardistico e esemplare.
Il modello d’impresa, unico ed innovativo, promosso da Adriano Olivetti, è istituito tra gli anni Trenta e Sessanta del Novecento attorno a Ivrea, città recentemente iscritta nella Lista del Patrimonio UNESCO. In quegli anni, infatti, Adriano Olivetti realizza attraverso la fabbrica di Ivrea e l’iniziativa culturale e politica del Movimento Comunità da lui fondato, l’ideale di un paesaggio visionario in cui la modernizzazione industriale e tecnica si affianca a un’innovativa riorganizzazione del territorio e dello spazio sociale. Ivrea e il Canavese diventano così un laboratorio in cui cultura, ricerca tecnologica, design, architettura e sostenibilità si integrano in un modello di rapporto unico e innovativo tra impresa e società, ancora oggi considerato esemplare.
Organizzata nelle quattro sezioni tematiche Città e Politica, Fabbrica, Cultura e Immagine, Società, l’esposizione ripercorre la storia di un’impresa italiana che ha attraversato quasi un secolo, condensando i grandi temi del Novecento e diventando espressione del miglior made in Italy. Innovazione, qualità dei prodotti e sviluppo dell’azienda nei mercati internazionali affiancano l’eccellenza dell’architettura e del design industriale. Il tutto concorre ad un’instancabile progettualità applicata alle problematiche sociali del lavoro e del rapporto tra impresa e territorio e, infine, tradotta in un progetto politico-urbanistico complessivo.
Nell’universo Olivetti la fabbrica è il motore del progetto di riforma di Adriano Olivetti, che è insieme imprenditoriale, politico, culturale e sociale. Per costruire la sua Comunità Adriano raccoglie intorno a sé le intelligenze migliori dell’Italia del dopoguerra: architetti, filosofi, designer, intellettuali e ingegneri portano l’azienda, già a metà degli anni Cinquanta, a definire da un lato uno “stile” olivettiano e dall’altro a muovere i primi pionieristici passi verso lo sviluppo dell’elettronica e quindi dell’informatica con il primo personal computer. Tra i primi ad intuire le potenzialità ci sono gli scienziati della NASA che lo utilizzano per compilare le mappe lunari ed elaborare la traiettoria del viaggio della missione Apollo 11, che nel 1969 portò l’uomo sulla luna.
Η έκθεση, που υλοποιείται από το Υπουργείο Εξωτερικών και Διεθνούς Συνεργασίας και διοργανώνεται σε συνεργασία με το Ίδρυμα Olivetti, το MAXXI – Μουσείο Τεχνών του XXI αιώνα, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και το Citylab, φέρνει στην Ελλάδα την πραγματικότητα του πρωτοποριακού οράματος του Adriano Olivetti, αφηγούμενη τα μεγάλα θέματα και την κουλτούρα που διέπουν την επιχείρηση του Olivetti, αποκαθιστώντας όλο το ηθικό της βάθος και τη μεγάλη της επικαιρότητα, μέσα από μια σειρά αντικειμένων και αρχειακού υλικού.
Η έκθεση, σε επιμέλεια των Pippo Ciorra, Francesca Limana και Matilde Trevisani, αφηγείται το έργο του Olivetti σε όλες τις πτυχές, τις διαστάσεις και την πολυπλοκότητά του, μέσα από τέσσερις θεματικές ενότητες: Εργοστάσιο, Πολιτισμός και Εικόνα, Πόλη και Πολιτική, Κοινωνία.
Μια έκθεση με γραφικά, αρχειακά έγγραφα, αναπαραγωγές και φωτογραφικές επανεκτελέσεις μας καλεί να σκεφτούμε ξανά την εξαιρετική επικαιρότητα μιας προσωπικότητας όπως τον Adriano Olivetti. Η έκθεση επιτρέπει έτσι στο κοινό να προσεγγίσει τα μεγάλα θέματα που περιστρέφονται γύρω από την επιχείρηση του Olivetti: το βιομηχανικό σχέδιο, η προσοχή στον τόπο, οι πολιτιστικές υπηρεσίες, η πρόνοια, η κοινωνική ευθύνη και ο αστικός σχεδιασμός – ένα μοντέλο
επιχειρηματικής δράσης που εξακολουθεί να εμφανίζεται πρωτοποριακό και υποδειγματικό από κάθε άποψη.
Το μοναδικό και καινοτόμο επιχειρηματικό μοντέλο που προώθησε ο Adriano Olivetti δημιουργήθηκε μεταξύ της δεκαετίας του 1930 και της δεκαετίας του 1960 γύρω από την Ivrea, μια πόλη που πρόσφατα εγγράφηκε στον κατάλογο πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Εκείνα τα χρόνια, μέσω του εργοστασίου της Ivrea και της πολιτιστικής και πολιτικής πρωτοβουλίας του Movimento Comunità που ο ίδιος ίδρυσε, ο Adriano Olivetti υλοποίησε το ιδανικό ενός οραματικού τοπίου στο οποίο ο βιομηχανικός και τεχνικός εκσυγχρονισμός συμβαδίζει με μια καινοτόμο αναδιοργάνωση του εδάφους και του κοινωνικού χώρου. Η Ivrea και η περιοχή Canavese έγιναν έτσι ένα εργαστήριο στο οποίο ο πολιτισμός, η τεχνολογική έρευνα, ο σχεδιασμός, η αρχιτεκτονική και η βιωσιμότητα ενσωματώθηκαν σε ένα μοντέλο μοναδικής και καινοτόμου σχέσης μεταξύ επιχειρήσεων και κοινωνίας, το οποίο θεωρείται ακόμη και σήμερα υποδειγματικό.
Οργανωμένη στις τέσσερις θεματικές ενότητες Πόλη και Πολιτική, Εργοστάσιο, Πολιτισμός και Εικόνα και Κοινωνία, η έκθεση ανατρέχει στην ιστορία μιας ιταλικής εταιρείας που διήρκεσε σχεδόν έναν αιώνα, συμπυκνώνοντας τα μεγάλα θέματα του 20ού αιώνα και αποτελώντας έκφραση του καλύτερου made in Italy. Η καινοτομία, η ποιότητα των προϊόντων και η ανάπτυξη της εταιρείας στις διεθνείς αγορές συμβαδίζουν με την αριστεία στην αρχιτεκτονική και το βιομηχανικό σχεδιασμό. Όλα αυτά συμβάλλουν σε έναν ακούραστο σχεδιασμό που εφαρμόζεται στα κοινωνικά προβλήματα της εργασίας και στη σχέση μεταξύ επιχείρησης και εδάφους και, τέλος, μεταφράζεται σε ένα συνολικό πολιτικό-αστικό σχέδιο.
Στο σύμπαν της Olivetti, το εργοστάσιο αποτελεί την κινητήρια δύναμη του μεταρρυθμιστικού σχεδίου του Adriano Olivetti, το οποίο είναι ταυτόχρονα επιχειρηματικό, πολιτικό, πολιτιστικό και κοινωνικό. Για να οικοδομήσει την Κοινότητά του, ο Adriano συγκέντρωσε γύρω του τα καλύτερα μυαλά της μεταπολεμικής Ιταλίας: αρχιτέκτονες, φιλόσοφοι, σχεδιαστές, διανοούμενοι και μηχανικοί οδήγησαν την εταιρεία, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1950, να ορίσει αφενός ένα “στυλ” Olivetti και αφετέρου να κάνει τα πρώτα πρωτοποριακά βήματα προς την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής και στη συνέχεια της πληροφορικής με τον πρώτο προσωπικό υπολογιστή. Μεταξύ των πρώτων που συνειδητοποίησαν τις δυνατότητές του ήταν οι επιστήμονες της NASA, οι οποίοι τον χρησιμοποίησαν για να συντάξουν σεληνιακούς χάρτες και να υπολογίσουν την τροχιά της αποστολής Apollo 11, η οποία μετέφερε τον άνθρωπο στο φεγγάρι το 1969.